“Alcoholconsumptie zonder risico bestaat niet”

Alcohol maakt sterk deel uit van onze cultuur, zeker tijdens feestelijke momenten. Maar vanaf wanneer drink je “te veel”?  

Het begrip “te veel” is heel subjectief. Volgens de officiële aanbevelingen wordt alcoholverbruik als risicovol beschouwd zodra het meer dan 10 eenheden per week bedraagt. Dat komt overeen met de “10-2-2”-regel: 10 eenheden per week, maximum 2 eenheden per dag, en minstens twee dagen per week zonder alcohol. Onder deze grens spreken we van een consumptie met een lager risico. Toch moeten we onthouden dat geen enkele hoeveelheid alcohol goed is voor de gezondheid. Bovendien is alcohol drinken in bepaalde omstandigheden nog riskanter: zwangerschap (stoppen met alcohol vanaf de zwangerschapswens), een voertuig besturen, medicatiegebruik, werken met machines, elektrische toestellen en ladders, ...     

Welke impact kan alcohol hebben op ons dagelijks leven?  

Alcohol kan een diepgaande invloed hebben op onze gezondheid en ons dagelijks functioneren. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt alcoholgebruik in verband gebracht met meer dan 200 aandoeningen en letsels. Belangrijk om te weten: afhankelijkheid ontstaat niet plotseling; alcoholgebruik bevindt zich op een continuüm. Je wordt niet van de ene dag op de andere afhankelijk.  

We spreken van schadelijk gebruik wanneer alcoholconsumptie gepaard gaat met lichamelijke, psychische of psychosociale problemen. Denk aan werkverlies, een relatiebreuk, een verkeersongeval, maar ook aan aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk, bepaalde kankers, slaapproblemen (alcohol verstoort de slaap en maakt die minder herstellend), cognitieve stoornissen, leverziekten of depressies.  
Het goede nieuws: Elk glas minder is positief. In 2024 verzamelde de organisatie Univers Santé getuigenissen van deelnemers aan Tournée Minérale; na een maand zonder alcohol rapporteerde meer dan 70% positieve effecten zoals beter slapen, meer energie, een beter gemoed, gewichtsverlies en een hogere productiviteit.  

Belangrijk om te onthouden: iemand die afhankelijk is van alcohol, mag nooit plots stoppen zonder medische begeleiding. Een onbegeleid ontwenningsproces kan ernstige, zelfs levensbedreigende complicaties veroorzaken.   

Wat zijn de signalen van (zelfs subtiele) afhankelijkheid?  

Afhankelijkheid betekent dat je niet meer in staat bent om te stoppen met drinken. Het is het moment waarop je geen “neen” meer kan zeggen. Als iemand bijvoorbeeld elke avond een onweerstaanbare drang voelt om te drinken om te ontspannen, kan dat al een aanwijzing zijn. Er kunnen ook lichamelijke signalen zijn (zoals beven, of ernstiger: epilepsie of delirium tremens) of psychische symptomen (angst, prikkelbaarheid, slaapproblemen, …) wanneer men niet drinkt.  

Voor een zelfevaluatie kan men zich baseren op de “5 C’s”: verlies van Controle, Compulsie (dwangmatig drinken, niet kunnen stoppen), Continu gebruik, Craving (onweerstaanbare drang om te drinken) en consumptie ondanks negatieve Consequenties.  

In welke situaties praat je met patiënten over alcohol aan de apotheekbalie?  

Alcohol komt veel ter sprake aan de balie wanneer patiënten gezondheidsproducten of geneesmiddelen afhalen om beter te slapen of om hun angst te verminderen. Dat zijn natuurlijke aanknopingspunten om het onderwerp aan te kaarten. Ik praat er ook over wanneer een patiënt kampt met hoge bloeddruk, moeilijk te stabiliseren diabetes of een depressie. In die gevallen is het essentieel om alcohol als een verergerende factor te beschouwen. Campagnes zoals Tournée Minérale zijn bovendien uitstekende gelegenheden om het gesprek aan te gaan en het onderwerp uit de taboesfeer te halen.   

Over tabak praten we zonder problemen, maar alcohol is nog steeds een taboeonderwerp terwijl we er net zo natuurlijk zouden moeten over praten als over het weer.

Waarom is het vaak moeilijk om over je alcoholgebruik te praten?  

Omdat alcohol positief gewaardeerd wordt in onze cultuur. We zien het als symbool van feest en gezelligheid. Maar zodra het een probleem wordt, komt er stigmatisering. Vooral vrouwen worden strenger beoordeeld, wat kan leiden tot verborgen consumptie. Mensen die ermee worstelen, voelen vaak schaamte en schuld en hebben een negatief zelfbeeld. Ze stigmatiseren zichzelf, waardoor het moeilijker wordt om hulp te zoeken.  

We moeten ook het idee ontkrachten dat afhankelijkheid een kwestie van gebrek aan wilskracht is. Het is een chronische ziekte, zoals diabetes of astma, en vereist een aangepaste behandeling.  

Wat zou je zeggen tegen iemand die wil stilstaan bij zijn alcoholgebruik?  

Eerst en vooral: proficiat, dat is al een grote stap. Hier zijn enkele tips: 

• Doe een zelftest of AUDIT (beschikbaar bij de apotheek) om je consumptie te evalueren. 
• Hou een dagboek bij van je consumptie: noteer dagelijks hoeveel je drinkt, op welke momenten en in welke context.  
• Aarzel niet om erover te praten met je apotheker of arts. Zij kunnen je indien nodig doorverwijzen naar een specialist.